Kaizer Haq
Hoang Phong chuyển ngữ
Cuốn phim Hollywood Sự vô tội của những người Hồi Giáo (Innocence of Muslims) mang hậu ý không tốt đã gây ra một bối cảnh nóng bỏng trên thế giới vào những tháng cuối năm 2012. Một vài dòng bình luận không được đẹp về kinh Koran đã được đưa lên mạng Facebook chen vào một trang riêng của một người Phật Giáo trẻ. Tuy rằng người này đã cực lực cải chính thế nhưng điều này cũng đã gây ra những cuộc bạo động vô cùng tai hại. Hai mươi lăm ngàn người Hồi Giáo trong một vùng miền nam Bangladesh gần biên giới Thái Lan đã phẫn nộ và xông vào cướp phá các ngôi làng Phật Giáo. Họ thiêu rụi 11 ngôi chùa, trong số này có hai ngôi chùa xưa hơn 300 năm. Đứng trước sự kiện này thì có lẽ những người Phật Giáo cũng khó tránh được một chút đau buồn nào đó. Thiết nghĩ đây cũng là một việc đáng để cho chúng ta suy tư như lời Đức Phật đã dạy: "Này các tỳ-kheo, nếu có những người không đồng chính kiến với chúng ta, xem thường Ta, hoặc xem thường giáo lý của Ta hay tu viện của Ta, thì cũng không nên lấy đó mà làm điều giận dữ" (Kinh Brahmājālasūtta).
Nhìn lại lịch sử thì chúng ta cũng thấy rằng vào thế kỷ XII đại học Na-lan-đà đã bị san bằng, kinh sách bị đốt sạch, tăng sĩ bị giết hại, và chỉ trong vòng một thế kỷ sau thì Phật Giáo cũng đã hoàn toàn biến mất trên đất Ấn. Thế nhưng ngày nay tín ngưỡng này vẫn trường tồn và còn được truyền bá ra khắp thế giới. Biến cố ở miền nam Bangladesh hay gần đây hơn là một vài xung đột xảy ra ở Miến Điện đều là những sự kiện tương đối nhỏ và không đáng kể. Dù sao thì những chuyện đáng tiếc xảy ra trong vùng Cox's Bazar ở miền nam Bangladesh cũng đã khiến cho hơn 300 người bị cảnh sát bắt giữ. Chẳng phải là đau thương cho tất cả mọi người hay sao? Kaiser Hag, nhà văn, nhà báo, thi sĩ, học giả và giáo sư đại học người Bangladesh đã biến tất cả những đau thương đó thành một bài thơ thật xúc động: Họ có thể giết được bao nhiêu vị Phật?. Bài thơ này đã được đưa lên báo Daily Star, một tờ nhật báo lớn nhất và uy tín nhất của Bangladesh vào ngày 6 tháng 10 năm 2012. Bài thơ đã được Viện Nghiên Cứu Phật Học của Pháp cũng như một số báo chí quốc tế giới thiệu. Bản gốc tiếng Anh của tác giả Kaiser Haq và bản tiếng Pháp do vị giám đốc cơ quan văn hóa Pháp ở Dhaka (Bangladesh) là Olivier Litvine dịch sẽ được trình bày song song với bản chuyển ngữ tiếng Việt dưới đây để người đọc có thể so sánh, phân tích và tìm hiểu tuyệt tác này sâu xa hơn.
HỌ CÓ THỂ GIẾT ĐƯỢC BAO NHIÊU VỊ PHẬT?
How many Buddhas can they destroy?
Combien de Bouddhas peuvent-ils détruire?
When you cling to things you have
Quand vous vous cramponnez à ce que vous possédez,
Mỗi khi khư khư ôm lấy những gì mình có,
Or crave a little you don’t have
Ou vous désirez le peu que vous ne possédez pas,
Hay thèm muốn một chút gì chưa có,
And a voice whispers
Et qu’une voix murmure :
Thì bạn có nghe chăng một lời nhỏ nhẹ:
Let go,
Laisse couler,
Hãy buông bỏ đi,
For everything is impermanent
Car rien ne dure.
Vì tất cả chỉ là vô thường!
It’s the Buddha speaking
C’est le Bouddha qui parle.
Đấy là lời Phật dạy.
When your mind is a medley
Quand sous votre crâne se mélangent
Mỗi khi bùng lên trong trí
Of wayward thoughts
Des pensées incontrôlables,
Những ý tưởng thác loạn,
And a voice whispers
Et qu’une voix murmure :
Thì bạn có nghe chăng một lời nhỏ nhẹ:
Get a grip on yourself
Ressaisis-toi,
Này hãy quay trở về với chính mình!
It’s the Buddha speaking
C’est le Bouddha qui parle.
Đấy là lời Phật dạy.
When your vocal cords are taut and ready
Quand vos cordes vocales se tendent et s’apprêtent
Mỗi khi dây thanh âm căng lên trong cổ bạn để sẵn sàng
To hurl a volley of abuse
A lancer une bordée d’injures,
Tuôn ra một tràng những lời mắng nhiếc
Your fists are itching to fly
Que vos poings ne demandent qu’à s’abattre.
Và đôi tay nắm lại như muốn tung ra những cú đấm
And a voice whispers
Et qu’une voix murmure:
Thì bạn có nghe chăng một lời nhỏ nhẹ:
Take it easy
Calme-toi,
Này hãy bình tĩnh lại!
It’s the Buddha speaking
C’est le Bouddha qui parle.
Đấy là lời Phật dạy.
When your hand reaches
Quand vos doigts vont chercher
Mỗi khi quơ tay và chạm phải
Under the table
Sous la table
Bên dưới mặt bàn
For a wad of banknotes
Une liasse de billets
Một bó giấy bạc,
And you hear a cautionary voice
Et qu’une voix vous avertit,
Thì bạn có nghe chăng một lời cảnh giác?
It’s the Buddha speaking
C’est le Bouddha qui parle.
Đấy là lời Phật dạy.
When you are panting around the maze
Quand vos parcourez en haletant les labyrinthes
Mỗi khi thấy mình hụt hơi chạy trên con mê lộ
Of the rat race
D’une vie de fou
Của cuộc sống điên rồ này,
And you hear an amused voice tell you
Et qu’une voix amusée vous dit:
Thì bạn có nghe chăng một giọng cười nhắn nhủ:
What a waste of energy it is
Perte d’énergie que tout cela,
Làm gì mà phải phí sức như thế!
It’s the Buddha speaking
C’est le Bouddha qui parle.
Đấy là lời Phật dạy.
When you have given up all hope for the world
Quand le monde vous désespère
Khi bạn đã mất hết niềm tin vào thế giới này
And place a fantasy finger
Et que vous posez un doigt imaginaire
Và cảm thấy dường như muốn nhấn tay
On a nuclear button to blow it up
Sur le bouton nucléaire pour tout détruire
Lên chiếc nút bấm hạt nhân để hủy diệt tất cả,
And a gentle voice
Et qu’une voix douce
Thì bạn có nghe chăng một lời khuyên thật dịu dàng
Counsels love for all there is
Vous conseille l’amour comme seul remède,
Rằng chỉ có tình thương mới là phương thuốc chữa lành!
It’s the Buddha speaking
C’est le Bouddha qui parle.
Đấy là lời Phật dạy.
Who can tell
How many Buddhas there must be
Qui sait combien il existe de Bouddhas
Đố ai biết được có bao nhiêu vị Phật
In our overpopulated world
Dans notre monde surpeuplé
Trong thế giới đông đúc này?
For us to hear the voice so often every day?
Pour que retentisse chaque jour si souvent cette voix?
Để chúng ta có thể thường xuyên nghe những tiếng nói ấy thốt lên mỗi ngày?
Social scientists might find it an interesting exercise
Les spécialistes de sciences humaines qui pourraient trouver là
Các nhà xã hội học có thể xem đây là một dịp
To conduct a worldwide survey
Matière à enquête universelle
Để làm một cuộc khảo cứu khắp toàn cầu.
They needn’t bother
N’ont pas à s’en donner la peine.
Thực sự thì họ cũng chẳng cần phải nhọc công như thế,
I can give you the answer straightaway
Je peux vous donner la réponse illico:
Vì tôi có thể trả lời ngay tức khắc
It’s over six billion
Il y en a plus de six milliards.
Là có hơn sáu tỉ vị Phật!
There are over six billion of us
Nous sommes plus de six milliards
Hơn sáu tỉ người chúng ta,
Each with a living Buddha
Qui avons un Bouddha vivant
Mỗi người đều có một vị Phật
In a tiny yet immeasurable space
Within the heart
Logé dans l’infini petit creux de notre cœur.
Hiện hữu tại một nơi thật nhỏ bé nhưng vô cùng rộng lớn
Trong con tim mình!
Now tell me
Dites-moi alors
Vậy thì hãy nói cho tôi biết
What can they do to so many
Ce qu’ils peuvent faire contre pareille multitude
Rằng họ sẽ làm gì được trước con số đông đảo ấy?
Those merchants of calculated hatred
Ces marchands de la haine calculée
Những kẻ buôn hận thù đầy tính toán!
Those engineers of irrationality
Ces techniciens de l’irrationalité
Những kẻ khuấy động đầy phi lý!
Tell me
Dites-moi
Hãy nói cho tôi biết
How many Buddhas can they destroy?
Combien de Bouddhas peuvent-ils détruire ?
Rằng họ có thể giết được bao nhiêu vị Phật?
Bản gốc tiếng Anh của Kaiser Haq (đưa lên báo ở Bangladesh vào ngày 6 tháng 10, năm 2012)
Bản dịch tiếng Pháp của Olivier LITVINE, giám đốc Trung Tâm Văn Hóa Pháp "Alliance française" tại Dhaka, thủ đô Bangladesh.
Cũng xin nhắc thêm là dân số trên địa cầu đã tăng lên bảy tỉ người kể từ cuối năm 2011. Bangladesh có diện tích đất đai là 143 998 km², dân số 160 triệu người, 85% theo Hồi Giáo, 12% theo Ấn Giáo, 3% theo Phật Giáo, và 1% theo Thiên Chúa Giáo.
Vài lời ghi chú thêm của người dịch
Nếu phân tích cẩn thận thì chúng ta cũng sẽ nhận thấy cấu trúc của bài thơ được dựa vào khái niệm Con Đường Của Tám Điều Đúng Đắn (Bát Chánh Đạo), tức là con đường giúp người tu tập đạt được giác ngộ và sự giải thoát cuối cùng. Tám điều đúng đắn gồm có:
1- hiểu biết đúng (chánh kiến / samyag drsti)
2- suy nghĩ đúng (chánh tư duy / samyak samkalpa)
3- ăn nói đúng (chánh ngữ / samyag vac)
4- hành động đúng (chánh nghiệp / samyak karmanta)
5- sinh sống đúng (chánh mệnh / samyag ajiva)
6- cố gắng đúng (chánh tinh tiến / samyag vyayama)
7- chú tâm đúng (chánh niệm / samyak smrti / có nghĩa là ý thức đúng được bản chất của chính mình và mọi sự vật)
8- tập trung tâm thức đúng (chánh định / samyak samadhi / có nghĩa là thiền định đúng)
Vậy chúng ta hãy thử phân tích bài thơ theo cấu trúc trên đây xem sao:
1- Hiểu biết đúng
Mỗi khi khư khư ôm lấy những gì mình có,
Hoặc thèm muốn dù chỉ là một chút gì chưa có,
Thì bạn có nghe chăng một lời nhỏ nhẹ:
Hãy buông bỏ đi,
Vì tất cả chỉ là vô thường!
Đấy là lời Phật dạy.
2- Suy nghĩ đúng
Mỗi khi bùng lên trong trí
Những ý tưởng thác loạn,
Thì bạn có nghe chăng một lời nhỏ nhẹ:
Này hãy quay trở về với chính mình!
Đấy là lời Phật dạy.
3- Ăn nói đúng và 4- Hành động đúng
Mỗi khi dây thanh âm căng lên trong cổ bạn để sẵn sàng
Tuôn ra một tràng những lời mắng nhiếc,
Và đôi tay nắm lại như muốn tung ra những cú đấm,
Thì bạn có nghe chăng một lời nhỏ nhẹ:
Này hãy bình tĩnh lại!
Đấy là lời Phật dạy.
5- Sinh sống đúng
Mỗi khi quơ tay và chạm phải
Bên dưới mặt bàn
Một bó giấy bạc,
Thì bạn có nghe chăng một lời cảnh giác?
Đấy là lời Phật dạy.
6- Cố gắng đúng
Mỗi khi thấy mình hụt hơi chạy trên con mê lộ
Của cuộc sống điên rồ này
Thì bạn có nghe chăng một giọng cười nhắn nhủ:
Làm gì phải phí sức như thế!
Đấy là lời Phật dạy.
7- Chú tâm đúng
Khi bạn đã mất hết niềm tin vào thế giới này,
Và cảm thấy dường như muốn nhấn tay
Lên chiếc nút bấm hạt nhân để hủy diệt tất cả,
Thì bạn có nghe chăng một lời khuyên thật dịu dàng:
Rằng chỉ có tình thương mới là phương thuốc chữa lành!
Đấy là lời Phật dạy.
Đố ai biết được có bao nhiêu vị Phật
Trong thế giới đông đúc này?
Để chúng ta có thể thường xuyên nghe những tiếng nói ấy thốt lên mỗi ngày?
8- Tập trung tâm thức đúng
Các nhà xã hội học có thể xem đây là một dịp
Để làm một cuộc khảo cứu khắp toàn cầu.
Thực sự họ cũng chẳng cần phải nhọc công như thế!
Vì tôi có thể trả lời ngay tức khắc:
Là có hơn sáu tỉ vị Phật.
Hơn sáu tỉ người chúng ta,
Mỗi người đều có một vị Phật,
Hiện hữu tại một nơi thật nhỏ bé nhưng vô cùng bao la
Trong con tim mình!
Vậy thì hãy nói cho tôi biết
Rằng họ sẽ làm gì được trước con số đông đảo ấy?
Những kẻ buôn hận thù đầy tính toán!
Những kẻ khuấy động đầy phi lý!
Hãy nói cho tôi biết
Rằng họ có thể giết được bao nhiêu vị Phật?
Bures-Sur-Yvette, 23.04.13
Hoang Phong chuyển ngữ
Người đọc có thể tìm hiểu thêm về bài thơ và biến cố trên đây qua một vài trang web như:
http://www.2oceansvibe.com/2012/10/01/muslim-rioters-torch-buddhist-temples-in-bangladesh-gallery/
http://www.2oceansvibe.com/2012/10/01/muslim-rioters-torch-buddhist-temples-in-bangladesh-gallery/
http://www.bouddhisme-universite.org/node/1410
http://laregledujeu.org/2013/01/11/11764/combien-de-bouddhas-peuvent-ils-detruire/
Bài này hay quá, có thời gian TL sẽ đọc kỹ hơn nữa cho thấm :).
ReplyDeleteCám ơn chị DS đã post bài nhé. Sorry chị lúc này em bận rộn quá (còn chưa email với chị được nữa), nhớ ATC quá ghé vô gặp được bài hay :).
Bài này của một độc giả ATC gởi về đó TL.
DeleteNgười ngoại quốc mà làm thơ đạo Phật thấm tương chao quá chừng luôn...
TL cứ yên tâm, DS hiểu :)