Quán Vô Thường Để Đoạn Trừ Tâm Tham Ái
Trí Giải
Trong cuộc sống thực tại của con người, sở dĩ mọi người thường than đau khổ là do mê lầm chạy theo ngũ dục của thế gian (tài, sắc, danh, thực, thùy) dong ruổi tìm cầu. Được mấy ai tịnh tâm để thấy rằng:
Tịnh tâm quán niệm kiếp vô thường
Thân người giả tạm ví hạt sương
Kiếp người chỉ sống trong hơi thở
Thức tỉnh tu tâm, khỏi đau thương…
(Trí Giải)
Thức tỉnh tu tâm, khỏi đau thương…
(Trí Giải)
Thế nào gọi là “Vô thường”? “Vô thường” tiếng phạn gọi là “Anitya” nghĩa là biến dịch, thay đổi, không cố định, vạn vật không đứng yên một chỗ mà nó biến đổi từ trạng thái này sang trạng thái khác rồi tan rã.
Khi bàn về vô thường chúng ta thường nói “đời là vô thường” tức là cuộc đời này bị chi phối bởi định luật “Vô thường”. Chính thân ngũ uẩn (đất, nước, gió, lửa, thức) cũng bị chi phối bởi định luật vô thường (sinh, lão, bệnh, tử). Vô thường là một định luật tất yếu của vạn pháp, nó biến đổi theo bốn chu kỳ sinh, trụ, dị, diệt hoặc thành, trụ, hoại, không. Như triết gia Hy Lạp - Héraclite nói rằng: “Không ai đặt chân hai lần trên một dòng nước”. Tức là từng phân tử nước chuyển động không ngừng đã làm cho dòng sông hôm qua không phải dòng sông của ngày hôm nay, dòng sông của giây phút trước không phải dòng sông của giây phút này. Cho nên thân thể của con người cũng thế, ai sinh ra mà không già, bệnh, và chết. Thời gian của (vô thường) không hẹn một ai:
Cuộc đời, “cờ thế” trò chơi,
Rất là nan giải như đời khổ đau.
Tình trường thắt nút u sầu
Bậc tu tuệ giác gỡ mau ra liền.
Đời người bể khổ triền miên
Sinh Ly tử biệt về miền hư vô.
(Trí Giải)
(Trí Giải)
Thân vô thường: Trong thân thể của chúng ta từng tế bào sinh, diệt trong từng sát na. Dòng máu trong cơ thể con người, từng hồng cầu cũng thay đổi trong sát na. Những tế bào sinh ra chết đi thay thế những tế bào mới và sinh trưởng, khiến cho thân người cũng biến đổi theo già nua. Đức Phật dạy bài kệ rằng:
“Điểm trang ngoài vỏ,
Thấm thoắt đà vỡ lỡ tan tành,
Ngẫm xem ngay trong cái thân mình,
Suy biến cũng rành rành như thế.
Người khôn phải xét xem cho kỹ,
Thắng pháp kia thực thị lâu dài,
Già, bịnh, chết, nào ai ưa nhỉ?
Hình xấu xa càng kể càng ghê!
Trăm năm dầu tới tuổi thượng thọ,
Quỷ Vô-thường vẫn đó không sai,
Não nùng thay ! Bệnh, chết, già,
Chúng sinh đày đọa bao giờ mới thôi”.
Ngài Huyền Giác Thiền Sư cũng dạy rằng:
“Thân ngũ uẩn chỉ là phù vân tụ tán
Hợp rồi tan trong vũ trụ bao la
Sự diệt sinh, sinh diệt vô cùng
Nó hiện hữu với thời gian vô tận…”
Cái thân người là giả tạm trong chuỗi thời gian sinh tồn. Mới ngày nào còn tuổi trẻ, bây giờ tóc bạc, da nhăn, tai điếc, mắt mờ.
“Thân như bóng chớp chiều tà
Cỏ xuân tươi tốt thu qua rụng rồi
Sá chi suy thịnh việc đời
Thịnh suy như hạt sương rơi đầu cành.”
(Ngài Vạn Hạnh)
Thân con người của chúng ta còn chưa giữ được, huống chi tài sản, vợ con, công danh sự nghiệp. Biết bao nhiêu người đang sống trong nhung gấm nệm êm, tràn đầy hạnh phúc vui vẻ, đoàn tụ gia đình mà cứ nghĩ sẽ được bền lâu. Ấy thế, đùng một cái thiên tai động đất, sóng thần, đã làm mấy chục nghìn sinh mạng nằm sâu dưới lòng đất, phải chịu cảnh sinh ly tử biệt, biết bao nhiêu nấm mồ hoang huyệt lạnh chôn vùi kiếp người.
“Hoa nở để rồi tàn
Trăng tròn để rồi khuyết
Bèo hợp để rồi tan
Người gần để ly biệt”
(Xuân Diệu)
Hoàn cảnh vô thường: Chẳng những thân thể của chúng ta vô thường mà hoàn cảnh cũng thay đổi vô thường. Trong tất cả sơn hà đại địa, cái gì hữu hình đều biến đổi theo định luật vô thường. Mới ngày nào thành phố Torinoumi của Nhật Bản thật đẹp nguy nga đồ sộ, một thiên tai động đất, sóng thần đi qua và bây giờ chỉ còn lại thành phố hoang tàn đổ nát, mất đi biết bao nhiêu sinh mạng và tài sản. Chúng ta cũng thường chứng kiến biết bao nhiêu hoàn cảnh thăng trầm, vinh nhục, giàu nghèo, diễn ra trước mắt đấy thôi!
Nhiều người giàu sang, hống hách bỗng chốc sa cơ thất thế, sống cảnh tha hương cầu thực hay là lâm vào cảnh tù đày…có người thì nghèo khổ bỗng chốc thành giàu sang. Nhân gian thường nói “Lên voi xuống chó” mấy hồi để thấy hoàn cảnh bị chi phối vô thường thay đổi. Vậy mà nhiều người chưa tỉnh ngộ, vẫn chạy theo cái vô thường huyễn mộng ấy để rồi tham nhũng, kẻ bán tước, người mua quan, người thì lừa đảo chiếm đoạt tài sản, mua danh, mưu lợi...đầy thủ đoạn để làm giàu cho bản thân mình, để thỏa mãn dục vọng. Con người cứ mãi tìm cầu quên đi nhân tâm, quên đi bản chất đạo đức của con người, gây biết bao nhiêu là tội lỗi. Sau khi chết mang theo được những gì? - Chỉ hai bàn tay trắng! Thế mà thế gian bày chi cảnh đau thương, tranh giành chiếm đoạt? - Cũng vì dục vọng tham ái mà ra!
“Cuộc đời rồi chẳng còn chi
Ruộng vườn nhà cửa có gì của ta
Trắng tay lòng mẹ sinh ra
Một hơi vĩnh biệt cũng là tay không”
Tâm vô thường:
Không chỉ thân vô thường, hoàn cảnh vô thường, mà tâm của con người cũng biến đổi vô thường, hết giận rồi thương, vui đó buồn đó, nó biến chuyển liên tục không phút giây ngừng nghỉ tựa dòng thác chảy liên tục.
Nói “tâm viên ý mã” - tâm của con người thay đổi từng sát na một, cái tâm này khởi ra muôn pháp gọi “vạn pháp duy nhất tâm”. Tâm con người biến đổi không cố định: do vọng tưởng sinh như giấc mộng không thật, chúng sinh mê muội ôm chấp vào cái huyễn mộng ấy, chấp làm ngã, cái vô ngã chấp cho là ngã. Khi vô thường biến đổi thì sinh tâm đau khổ, luyến tiếc sầu muộn. Do vì vọng tưởng điên đảo nên tâm này chấp thân là thật có. Cho nên chúng ta: “Quán tâm vô thường thì thấy được chơn thường của giác tánh.. Quán pháp vô ngã thì thấy được thực tướng của thế gian. Quán thân bất tịnh thì thấy được nghiệp thân tương tục của chúng sanh. Quán thọ thị Khổ thì rời được bệnh luyến ái thân của chúng sanh”.
Tóm lại: Vô thường là định luật tất yếu, đức Thế Tôn nói giáo lý vô thường không phải để chúng ta bi quan yếm thế, chán nản sự đời này. Đức Phật nói giáo lý vô thường để chúng ta thức tỉnh tu hành, để xóa bỏ bản ngã, đạt đến vô ngã, tu hành không chấp trước vì chấp sinh ra tham ái, ái chính là nguồn gốc sinh tử khổ đau.
Vô thường là chìa khóa giúp cho chúng ta mở cửa Giác Ngộ từ địa vị phàm phu bước lên quả vị Thánh nhân. Nếu không có vô thường thì chúng ta mãi mãi làm chúng sinh. Nhờ giáo lý vô thường chúng ta thấy rõ được bản chất của mọi sự vật hiện tượng là do duyên sinh, vô ngã, để rồi từ đó chúng ta không tham đắm bám víu vào thân ngũ uẩn này. Điều quan trọng nhất là giáo lý “vô thường” giúp chúng ta thấy rõ thực hư của cuộc đời để rồi từ đó chúng ta làm chủ khi đối diện với vô thường xảy ra để không đau khổ và tuyệt vọng. Chúng ta vẫn thản nhiên tự tại trước mọi hoàn cảnh vô thường. Dù cho chúng ta đang sống trong kiếp sống vô thường, chúng ta vẫn tu hành giải thoát khổ đau.
Nhờ giáo lý vô thường giúp cho chúng ta quán chiếu hiểu rõ các pháp là “vô thường” do duyên sinh giả hợp mà thành. Thân con người chúng ta chỉ là giả tạm, chẳng có cái “ta” thật sự (ngã chấp). Để từ đó chúng ta dẹp trừ cái bản ngã, cái tâm tham ái, ích kỷ để đem lại tâm an lạc và thanh tịnh giải thoát khổ đau sinh tử luân hồi vì ái diệt, tức Niết bàn.
Hãy lái thuyền “Từ” xa cõi mộng
Quay về bến Giác để thong dong
Quán pháp vô thường do duyên khởi
Tài sắc đam mê, rối cả lòng!
(Trí Giải)
(Trí Giải)
Viết bởi: Trí Giải
Quán Vô Thường
Chế lời: Thích Trí Giải
Chế lời: Thích Trí Giải
Trình bày: Thanh Trì
Chế lời từ bài: Mùa Thu Lá Bay
Một ngày sống vui, ta sẽ an lành
Bởi do nương theo, pháp mầu Thế Tôn
Cuộc đời mộng mơ, cũng do người thôi
Dùng tâm quán tâm, vô thường chiếu soi
Thế gian ơi! Sao nhiều tham ái
Vì bởi đắm say, người sẽ sinh ưu sầu
Càng thêm chấp, tâm mình đớn đau
Khuyên người tu, quán thân vô thường.
Đời như áng mây khi đã tan rồi
Cũng như thân ta, tứ đại hết duyên
Đời người lìa xa, có chi bền lâu
Phật khuyên chúng sinh tu hành quán tâm.
Chỉ là Phù Du
Ca sĩ Như Quỳnh
Mọi người trên thế gian đây
Giàu sang mới đó nhưng rồi chẳng còn lại chi
Vì nhìn đời thờ ơ, mặc cho những kẻ âu sầu
Buồn thế nhân sao đành hờ hững vô tình
Một mình ngồi trong suốt canh thâu
Nhìn quanh trống vắng thấy mình chẳng là gì đâu
Rồi một ngày giả đi thì xin hối tiếc bây gời
Vì biết đâu mai này tâm hồn thảnh thơi
Một đời người nước trôi như làn mây khói
Đừng nhìn đời nhỏ nhoi rồi ta trách ai
Bao nghiệt oan tính toán xin hãy xa rời
Quên hết đi hận sầu thì cuộc đời vui vui ?
(Vật chất trên cõi đời chỉ là phù du.)
Hãy quay nhìn lại mình đã sống ra sao
Đừng nên trách cứ chớ vội nãn lòng buồn đâu
Lời dịu hiền tặng nhau là hoa thắm chốn giáng trần
Vật chất trên cõi đời chỉ là phù vân.
Giàu sang mới đó nhưng rồi chẳng còn lại chi
Vì nhìn đời thờ ơ, mặc cho những kẻ âu sầu
Buồn thế nhân sao đành hờ hững vô tình
Một mình ngồi trong suốt canh thâu
Nhìn quanh trống vắng thấy mình chẳng là gì đâu
Rồi một ngày giả đi thì xin hối tiếc bây gời
Vì biết đâu mai này tâm hồn thảnh thơi
Một đời người nước trôi như làn mây khói
Đừng nhìn đời nhỏ nhoi rồi ta trách ai
Bao nghiệt oan tính toán xin hãy xa rời
Quên hết đi hận sầu thì cuộc đời vui vui ?
(Vật chất trên cõi đời chỉ là phù du.)
Hãy quay nhìn lại mình đã sống ra sao
Đừng nên trách cứ chớ vội nãn lòng buồn đâu
Lời dịu hiền tặng nhau là hoa thắm chốn giáng trần
Vật chất trên cõi đời chỉ là phù vân.
Thầy viết bài này hay lắm. Lời nhạc Quán vô thường cũng rất hay. Hằng ngày con phải đọc bài này cho tỉnh tỉnh một chút.
ReplyDeleteNói vậy thôi quán không nỏi đâu DS ơi!
ReplyDeletekkakaka muốn quán được phải có nội công thâm hậu à
Bây giờ con thấy nhà của ta, chồng của ta, xe của ta, bạn của ta...
chùa của ta...
Thầy viết vậy chứ quán chưa được đâu,nếu nói quán được là nói xạo, nhưng hy vọng sẽ được.
Cuộc sống đừng bao giờ nghĩ mình tu thành đạt rồi, đụng chuyện mới biết mình tu đến đâu, để tiếp tục cố gắng tu. Thầy cũng vậy, đụng chuyện còn giận còn hờn, kakkaka nhưng quan trọng là mình biết làm sao để làm lành lại sau khi xảy ra chuyện điều đó quan trọng...
Có lần ngồi ăn cơm với người bạn học chung trên 10 năm, nói chuyện Đạo nhưng vì ngang cơ không ai chịu thua ai, xảy ra xung đột cãi vã cũng về cái lý của Đạo, không ai chịu thua quan điểm của mình.
Hai người giận nhau, không nói chuyện, gặp là tránh né.
Nhưng sau đó 1 ngày, ngồi quán chiếu lại, ũa mình là Tu sĩ là người tu mà sao hành xử giống thế gian vậy, vậy thì bao giờ mình hết phiền não đây? để đạt đến mục đích nơi mình về, làm sao dạy Phật tử tu tập.
Ngồi nghĩ lại câu chuyện hồi sáng đó xảy ra như thế nào, nguyên nhân do đâu....tìm ai đúng ai sai? tìm hoài cũng không thấy ai đúng, cũng chẳng thấy ai sai, kkakak vậy do đâu ta, do cái ngã của mình cao quá.
chuyện xảy ra đó do có cái ngã của mình tham gia,....
Thầy muồn làm lành với người bạn đó nhưng đừng hòng bạn đó xin lỗi mình ngen...mà mình cũng không bao giờ chịu xin lỗi người bạn đó đâu.
kkaka Thầy nghĩ ra cách, ah, xem như không có gì xảy ra. đi tắm rửa xong qua gõ cửa phòng bạn nói đi ăn cơm chứ trễ rồi, bạn đó nói uh thế là hai người đi ăn cơm xuống nói chuyện mới chuyện cũ không nhắc nữa kkakaka
Bài này học này viết 1 năm rồi khi xảy ra chuyện tình bạn đó DS à
http://www.nguongquan.com/2011/01/bai-hoc-ban-than-e-thang-con-gian.html
Mình tu là tu biết thắng cơn giận mới quan trọng, đừng đi tìm ai đúng ai sai, càng tìm ai đúng ai sai thì càng đi xa
Chúc DS an lạc
Giận thì con có giận, nếu con nói con không giận là con nói láo. Nhưng giận mà có hận thù thì lợi hại lắm, cái tâm nó tính toán đủ thứ để nó trả thù. Nếu đêm nào con nằm mà không ngủ được thì con biết là tâm con bất an. Vì vậy dù cho có nổi cơn giận đến đâu, con nguyện với Phật cho con đừng hận bất cứ một ai. Ai cũng muốn được an lạc thì tại sao phải thù hằn để tâm mình bất an?
ReplyDeleteCông phu của con chỉ tới đó thôi Thầy ơi. Tối ngày phải đi kiếm chỗ trốn cho qua ngày đoạn tháng :)
kakaka giận thì cảm giác thấy khó chịu rồi, mà tim chỗ trốn cảm giác kho chịu hơn, hahah DS hít thở thật mạnh rồi buông bỏ hết cầm phone lên gọi điện người mình giân đó, hỏi thăm nói chuyện vu vơ đừng nhắc chuyện cũ.Chắc chắn người ấy phục sát đất luôn.....
ReplyDeleteThương-giận=giải thoát
Giận+trốn=giận còn mãi
Muốn bỏ giận hờn rất là khó chỉ có cách tự động cầm phone hoặc email nói chuyện...phone hôm nay không đuợc ngày mai phone tiếp, phone đến khi nào đối tượng chịu nhận phone nói chuyện kakaka khi mà mình gọi phone nhiều lần đối tượng lúc nào cũng cảm động
kết nói một tình bạn hơn là xa một tình bạn
Tu là sửa, chuyện đơn giản thì đem ra bàn chuyện đúng chuyện sai, ai sai nấy sửa, còn chuyện to quá bỏ hết đi, ai đúng ai sai cũng bỏ. Quyết định vậy đi, làm theo cách này có phước lắm nè, gọi Phone cho bạn đi, kakaka mấy ngày nay khỏe không? làm gì sao im ru vậy giận tớ à.Thôi đừng giận nữa hen,....chắc chắn bên kia cũng nói mình cũng đâu có giận bạn đâu....này chiêu thức Thầy cũng sử dụng hơi nhiều
quan trọng có can đảm cầm phone gọi nói chuyện không mới quan trọng.
Mình tu thà mình chịu thiệt thòi, đừng để người khác thiệt thòi, mình phải gọi phone, đợi người khác gọi phone cho mình còn lâu lắm.
Vì cái ngã ai cũng có cả,
DS làm thử đi, kakaka làm được Thầy cũng phục huống chi đối tượng giận mình.
Lái xe cũng phải kiếm đường không có ổ gà mà chạy chứ Thầy. Thấy xe sắp đâm vào mình thì mình phải tránh chứ.
ReplyDeleteCon mà không hỷ xả thì không có được an vui như bây giờ đâu. Giận có khởi nhưng giận hoài chết sao :)
Nhưng mà xin đừng thân để rồi đi đến thù, đó là điều con không muốn xảy ra. Bạn thì vẫn bạn, khi cần vẫn có nhau mà.